Na de dood van haar man: ‘Ik ben content met mezelf, daar ging een enorm proces aan vooraf’

Met het vooruitzicht van de vroege dood van Jan, kozen Jan en Margreeth bewust voor een liefdevol leven. Ze stagneerden niet, ze gingen beiden studeren. Jan overleed in 2014. Margreeth (61), inmiddels mindfulnesstrainer en meditatieleraar, vertelt over verlies, eenzaamheid, geluk en waardering voor het leven.

“Jan overleed in januari 2014 nadat hij dertien jaar ziek was geweest. Hij had uitgezaaide prostaatkanker. Een diagnose die hij op zijn 58ste al had gekregen.” Door de ziekte veranderde het leven van Margreeth en Jan aanzienlijk. “We hadden ineens een ander perspectief, een ander vooruitzicht. We waren ons enorm bewust van de keuzes die we moesten maken. Wat is nog belangrijk? Waar besteden we wel en waar geen aandacht aan? Wat waren onze mogelijkheden nog?”, vertelt Margreeth vanuit de tuin van hun woning die inmiddels te koop staat. “Ik ben hier eigenlijk al weg. Ik heb een appartement elders. In dit huis kan ik heel anoniem zijn. Ik kan er dagen bezig zijn, zonder dat iemand weet dat ik er ben. Dat wil ik niet. Dat voelt te alleen. Hoewel ik anderen wel degelijk nodig heb hangt mijn gevoel van geluk niet van een ander af! . “Ik ben heel content met mezelf, maar daar ging een enorm proces aan vooraf.”

Jan was de derde relatie van Margreeth. Andersom gold dat trouwens ook. “We hadden veel gemeenschappelijk. Onze interesses kwamen overeen. Toen dat vooruitzicht van de dood zich aandiende, wilden we dat samen vormgeven. Het gaf een extra dimensie aan onze relatie. Het hier en nu werd heel belangrijk. We wilden vooral open en eerlijk zijn. Voor Jan werd waarachtigheid heel belangrijk.”

Psychotherapeut Julia Samuel: ‘ Mensen moeten evengoed naar de dood kijken als naar het leven’

Over de dood praten, kunnen niet veel mensen. Niet zo openlijk als Margreeth en Jan dat deden. In verschillende artikelen  vertelt psychotherapeut Julia Samuel dat het onderwerp minder angstaanjagend wordt als we er juist wel over praten. “Kennis helpt. Het voorkomt dat je geen idee hebt als je ermee geconfronteerd wordt. Ik zou willen dat mensen evengoed naar de dood kijken als naar het leven. Door de dood te onderzoeken, waardeer je de kostbaarheid van het leven meer, daarvan ben ik overtuigd, en beleef je meer vreugde.”

Margreeth en Jan kozen bewust voor die beleving en zeker ook die vreugde. Margreeth: “We nodigden bijvoorbeeld elke zondagochtend onze moeders uit om koffie te komen drinken en elkaar te ontmoeten. En de vier kleinkinderen waren iedere zaterdag bij ons. Zoveel plezier! We kozen heel bewust voor een liefdevol leven. We maakten daar echt ruimte voor. Toen Jan door het medicijngebruik depressieve periodes kende, had hij enorm veel moeite mensen te ontmoeten. Maar zonder sociale contacten wilden we ook niet verder, dus kozen we ervoor om een piano te kopen, een vleugel waarop musici bij ons konden komen spelen. We nodigden mensen uit voor muziekavonden. Jan kon gewoon lekker in zijn stoel erbij zitten en genieten van de muziek. Hij hoefde niet sociaal te doen. Maar was wel omringd door mensen en helende muziek.”

Gezondheid heeft voor een groot deel met ons denken te maken

Het vooruitzicht van de dood deed het leven van Margreeth en Jan niet stagneren, sterker nog: zowel Margreeth als Jan besloten te gaan studeren. Jan ecotherapie, Margreeth verdiepte zich in de betekenis van gezondheid. “Ik ben me gaan concentreren op eten, en zocht alles uit rondom voeding in relatie tot kanker. Wat doet suiker met ons lichaam, wat doet stress met je? Ik zocht het tot op de bodem uit. Ik kwam er vooral achter dat gezondheid voor een groot deel met ons denken te maken heeft. Die constatering deed me besluiten om vervolgens mindfulnesstrainer te worden. Ik deed trainingen, nog steeds trouwens, in aandacht (onderzoek van het brein) bij Tibetaanse monniken in Frankrijk en studeer momenteel aan het Awareness Institute Californië, waar ik verder wordt opgeleid als Midnfulness- en Meditatieleraar.”

Margreeth illustreert de waarde van mindfulness door te wijzen naar haar koffiekopje. “Zo’n kopje kan gevuld worden. Zo werkt het ook met je brein. Je vult het en vult het, maar als het vol is, is het vol. Bij een kopje kan er dan niets meer bij en als je door schenkt loopt de koffie over de rand en zit de hele tafel eronder. Maar als dat bij ons brein het geval is, stoppen we niet met vullen maar gaan we handelen en reageren. Het is een illusie dat we controle kunnen hebben als we maar meer en meer ons best doen’  Maar het is onze natuur die iets wil doén! Eigenlijk stroomt dan je hoofd over, maar dat is veel minder zichtbaar. Je kunt, als je oplettend bent, het wel voélen. In veel gevallen geven we daar geen gehoor aan, waardoor er alleen maar meer druk bij komt. Druk, geen inhoud. Er is immers geen ruimte meer. Op het moment dat je er voor kunt kiezen om de kop leeg te maken, kan er openheid ontstaan voor het leven. Je kunt het bestaan dan ontmoeten. Je hoeft er niet van weg te vluchten of de strijd ermee aan te gaan. Zo zal de druk die wordt ervaren, afnemen. En komt er weer ruimte voor het leven en voor nieuwe inzichten.”

Geef erkenning aan het verdriet

En juist die ruimte voor het leven, biedt de mogelijkheid om te rouwen. Een belangrijk proces bij de dood van een geliefde. In het geval van Margreeth het verlies van Jan. “Het is echt belangrijk bewust ruimte te scheppen om te rouwen en erkenning te geven aan het verdriet. Je bent een heleboel kwijt. Niet alleen het fysiek samen zijn, maar ook het samen delen, en de kwaliteiten van de persoon die er niet meer is. Mensen geven vaak pas na vijf jaar aan dat ze weer een tevredenheid en routine terug hebben in hun dagelijks leven.”

Samuel: “Rouw heeft tijd nodig. Neem het verdriet serieus en wees lief voor jezelf, maar geef jezelf ook regelmatig vrijaf door iets fysieks te ondernemen. Je hebt een goeie conditie nodig om jezelf emotioneel te kunnen ondersteunen.” Volgens Samuel is een rouwproces geslaagd als iemand kans ziet te beseffen dat de gestorven geliefde een deel van hem of haar blijft, ook al is hij of zij er niet meer. Met de dood is de liefde niet verdwenen. He heeft alleen een andere vorm aangenomen.

Het zit in elke vezel

Margreeth: “De erváring van het samenzijn raak je nooit kwijt. Dat is net als met fietsen. Dat heb je jezelf eigen gemaakt, dat heb je ervaren en dat hoef je nooit meer opnieuw te leren. Het is nu bijna vijf jaar na de dood van Jan en wij hadden een heel liefdevolle relatie. Dat draag ik altijd bij me. Het zit in elke vezel.”

“In het begin wilde ik alles in stand houden wat we samen hadden gedaan. Dat ging van dagen doorbrengen met de kleinkinderen tot het onderhoud van het huis. Maar zo gemakkelijk was dat niet en ik heb geleerd dat dat niet kan. Alles moet een andere vorm krijgen. Het is ook een van de redenen dat ik dit huis ga verlaten. Die verandering diende zich aan. Dat is niet erg. Ik ben eigenlijk dolgelukkig dat het leven steeds verandert. Verandering laat alles stromen en betekent  groei.

De dood is de realiteit van het leven

Samuel in een artikel: “We leven langer en gezonder en denken diep in ons hart dat we de dood te slim af zijn. Totdat we zelf of iemand in onze omgeving doorgaat en blijkt dat we er helemaal niks over te zeggen hebben. De dood- en het rouwproces na de dood van een geliefde- is het ultieme controleverlies en dat vinden we tegenwoordig heel moeilijk.” Controleverlies is slechts op te vangen door open te staan om het anders te gaan doen.

Margreeth: “Bang voor de dood ben ik niet. Het is de realiteit van het leven. Ook ik ga dood. Voor mij is het als een terugkeer in liefde. Die levensenergie blijft altijd bestaan. Die bezit ik niet, die stroomt door me heen. En als ik er niet meer ben, is die er dus nog. Het is een kwestie van accepteren dat alles zich steeds weer vernieuwt. Als je je ‘verleden’ ofwel het ‘oude’ wegdrukt en er geen erkenning aangeeft, verlies je die levensenergie.  Het oude meenemen in het nieuwe als dat kan is een gezonde manier van omgaan met moeilijkheden. Doe je dat niet dan ontstaat er een soort chronische rouw. En kan je daar depressief van raken.”

Filosoof en psychoanalyticus Darian Leader: ‘depressie is gestolde rouw’

Filosoof en psychoanalyticus Darian Leader meent zelfs dat depressie vooral gestolde rouw is. “De nieuwe interpretatie van ons lijden doet geen recht aan wie de mens is,” vertelt hij in een artikel in Filosofiemagazine. Hij constateert dat we depressie vooral zien als een lokale hersenstoornis waartegen we een pil kunnen nemen. Hij is van mening dat de mens alleen maar gericht is op geluk en bevrediging. Maar die menselijke geest is volgens hem veel complexer. “Goede rouw komt weinig voor,” zegt hij in het artikel. We moeten vooral verder kijken dan de clichés over hoe je een verlies te boven komt. We horen zo vaak dat het leven doorgaat, dat we verder moet. Ja inderdaad, maar dan moet je wel de tijd nemen om te weten waar je vandaan komt. Een ander cliché is dat je uiteindelijk een streep moet zetten onder je verlies. Maar is dat werkelijk mogelijk? Over een verlies rouwen duurt misschien wel je hele leven. Het gaat er eerder om dat verlies te integreren in je leven,” aldus de filosoof. Volgens Leader komt een rouwproces ook niet vanzelf op gang. Daarvoor is het vaak nodig dat we ons kunnen identificeren met andere mensen die rouwen. Je hebt anderen nodig. Hij voegt toe dat je met anderen het rouwen bestaansrecht kunt geven. Het helpt het te verwoorden. Door te mogen treuren om het verlies, kun je langzaam afstand ervan nemen.

Wat mis je na zijn dood?

Margreeth: “Als begeleider van vijf bijeenkomsten* over verlies, verdriet en rouw bied ik ruimte voor het verleden in relatie tot een nieuwe toekomst. In de bijeenkomsten onderzoeken we body, brein en hart. Ik vind het belangrijk je gevoelens en bijvoorbeeld dat wat je in de relatie zo koesterde, te onderzoeken. Wat is het wat je werkelijk mist? Het is belangrijk juist dat alle eer te geven. Dat is wat jou voedt en waarom zou je dat nu weg moeten drukken? Als je aandacht kunt geven aan de vaak rauwe realiteit die zich presenteert komt het belangrijkste van het leven eruit te voorschijn. Neem het mee in de nieuwe situatie. Onderzoek wat werkelijk belangrijk is en ga actief onderzoeken hoe je opnieuw vorm geeft aan je leven.”

“Ik vind het belangrijk te vertellen over de lessen van het leven. Anderen kunnen zo leren over veerkracht en keuzes die onder moeilijke omstandigheden ontstaan. Het geeft mogelijkheden voor anderen ook gepaste antwoorden te vinden op levensvraagstukken. In de bijeenkomsten luisteren we naar elkaar en we gaan op zoek met behulp van aandachtsoefeningen en in stilte naar onze innerlijke wijsheid. De bijeenkomsten bieden een mogelijkheid tot transformatie van verlies, verdriet en rouw naar inzicht en kracht en mogelijkheden voor de toekomst. Ik ben bijvoorbeeld weer gaan studeren.”

Haar moeder is 87 jaar en sinds haar 55ste weduwe

Tijdens het gesprek is de moeder van Margreeth aangeschoven, 87 jaar en al sinds haar 55ste weduwe. “Ik kwam alleen te staan met twee jonge kinderen,” vertelt ze. “In die tijd ging het er vooral om dat je sterk was en gewoon doorging. De buren moesten vooral niet denken dat je het niet kon. Ik was me er veel minder bewust van dan Margreeth dat ik aandacht aan mijn verdriet kon geven.”
“Je had dat kopje leeg moeten maken,” reageert Margreeth. “Dan was er ruimte voor het verdriet geweest. En was het minder zwaar voor je geweest, Maar voor jouw generatie was dat een enorm grote stap.”
“Ik ben mijn herinneringen aan het eerste half jaar na de dood van mijn man volledig kwijt,” vertelt Margreeth’s moeder verder. “Ik ging gewoon door.”
Margreeth: “Je ging gewoon door met leven, tegenwoordig is er veel meer aandacht voor het ‘doorleven’ van gevoelens van verdriet, verlies en rouw. Het doorleven van verdriet, het koesteren van mooie herinneringen. In het begin van de dertien jaar dat Jan ziek was, heb ik hem moeten beloven dat ik ook aan mijn eigen ontwikkeling aandacht zou schenken. Ik heb er bewust voor mogen kiezen om niet alleen met Jan en iedereen om ons heen en met de naderende dood bezig te zijn, maar ook een stevige relatie met mezelf op te bouwen.”

Leren vragen om hulp

“Hoewel ik niet zonder anderen kan, voel ik me nu in mezelf gelukkig. Ik heb mijn hart kunnen bevrijden van obstakels en zet me er voor in anderen die dit ook willen, te ondersteunen dat te doen. Ik heb moeten leren vragen om hulp. Daarvoor deed ik dat nooit. Echt nooit. Wilde alles zelf kunnen, maar dat is totaal onnodig. Ik heb in al die tijd een enorme waardering voor het leven opgebouwd en ken nu geen angst meer dat dingen mis zullen gaan of dat ik zelf sterf.”

Over Margreeth:
Margreeth studeerde aan de Pedagogische Academie, stond voor de klas en was schooldirecteur. Na acht jaar in het onderwijs stapte ze over naar een studie Psychologie en kwam via een studentenuitwisselingsproject in Amerika terecht. Terug in Nederland studeerde ze management en later Strategisch Management. Na het werk als headhunter werd zij in 1992 zelfstandig ondernemer. Wat mensen nodig hebben voor hun groei en ontwikkeling en hoe hen bij te staan is altijd onderdeel geweest van haar werk.

 

‘Zij is Mindfulnesstrainer en meditatieleraar en daarnaast pionier op het gebied van verlies, verdriet en rouw. Ze ontwikkelde eerder programma’s op basis van aandacht en (zelf-)compassie voor partners van prostaatkankerpatiënten en voor mantelzorgers. Zij leidt sinds vele jaren groepen, met name voor vrouwen, in veranderingsprocessen. Margreeth organiseert ook regelmatig bijeenkomsten, retraites en cursussen.

 

  • Vijf bijeenkomsten verlies, verdriet en rouw ontwikkeld in samenwerking met Awareness Institute en geaccrediteerd door het Greater Good Science Center van Berkely University, Californië. Zie ook www.leven-in-aandacht.nl

Deel dit artikel

Full 2
Culinaire routes
De leukste restaurants, de meest verfijnde smaken, de eerlijkste gerechten.
Full 2
Full 2
Fiets, wandel- en vaarroutes
Kom lekker in beweging en loop of fiets een mooie route!
Full 2
Full 2
Er op uit
Nederland is veelzijdiger dan je denkt. Laat het dagelijkse leven even achter je en geniet!
Full 2
Full 2
Schrijf mee
Vertel jij graag mooie verhalen? Schrijf dan mee met de redactie van 50+
Full 2
previous arrow
next arrow
Scroll naar boven
Scroll naar top